چگونه سرعت فن سی پی یو را کنترل کنم؟

اگر کامپیوترتان صدای زیادی دارد، احتمالا به این دلیل است که فن (پنکه) کامپیوترتان با آخرین سرعت در حال کار است، حتی زمانی که نیازی به این سرعت بالا نیست. در اینجا با روش های مختلفی برای مدیریت سرعت فن کامپیوتر آشنا می شوید تا زمانی که نیاز باشد کامپیوترتان را خنک کنید و زمانی که لازم نیست، فن را ساکت نمایید. گرچه برای اجرای کامل بعضی موارد مطرح شده در این مطلب باید آشنایی خوبی با سخت افزارهای کامپیوتر داشته باشید. اما خواندن آن موارد برای سایر افراد نیز خالی از لطف نیست. البته پیش از هر چیز فراموش نکنید که این موارد را با دقت و احتیاط لازم اعمال کنید و مطلب را سر سری نخوانید.  در کامپیوترهای دسکتاپ (رومیزی) با توجه به اینکه شما قطعات کامپیوتر را سر هم می کنید، در اکثر موارد سرعت فن با نیاز کامپیوتر هماهنگ نیست و همیشه با حداکثر سرعت در چرخش است. این مسئله گرچه برای کامپیوتر خوب است و آن را کاملا خنک نگه می دارد اما صدای آزار دهنده ای ایجاد می کند. خصوصا در زمان و مکان هایی که به سکوت نیاز دارید.  راه های زیادی برای تنظیم این فن ها وجود دارد. بسیاری از آن ها آسان و رایگان است. در اینجا چند مورد از آن ها را می آوریم.     روش اول: نصب نرم افزارهای کنترل فن  بهترین راه برای کنترل فن استفاده از نرم افزارهای مربوط به این کار است. در ویندوز نرم افزار SpeedFan را برای این کار داریم. می توانید لینک دانلود را در اینجا پیدا کنید و برای راهنمایی بیشتر به اینجا مراجعه فرمایید. در صورتی که کاربر مک هستید نیز نرم افزار smcFanControl در دسترس است. لینک دانلود را در این صفحه بیابید و راهنما نیز اینجا در دسترس است. با این نرم افزارها کنترل کامل و اتوماتیکی روی فن کامپیوتر و سرعت آن خواهید داشت. اسپیدفن (SpeedFan) حتی دمای کامپیوتر را نیز مونیتور می کند و سرعت فن را بر آن اساس تنظیم می نماید. جالب تر اینکه اگر وارد تنظیمات اسپیدفن شوید، می توانید دمای دلخواه کامپیوتر را تعیین بفرمایید. خود نرم افزار به طور خودکار تنظیمات لازم را انجام داده و دما را به حد تعیین شده می رساند. البته مراقب باشید، زیرا دماسنج مادربرد همیشه دقیق نیست.  یکی از عیب های اسپیدفن ناسازگاری با بعضی کامپیوترها است. شما می توانید با سر زدن به صفحه ساپورت این نرم افزار سازگاری نرم افزار را با سیستم تان چک کنید. البته شاید ساده تر این باشد که نرم افزار را نصب کنید و بینید درست کار می کند یا خیر. اگر نرم افزار کار نمی کند، می توانید از خواندن ادامه متن «روش اول» بگذرید و به سراغ روش دوم بروید. همچین برای درست کار کردن نرم افزار اسپیدفن باید فن کامپیوتر به اتصالات سه یا چهار پین (Three- or Four-pin headers) مادربورد متصل باشد، نه اتصالات بزرگ مانند Four-pin Molex. در صورتی که مادربورد شما فقط اتصالات مولکس (Molex) دارد، از خیر خواندن ادامه روش اول و دوم بگذرید و روش سوم را مطالعه بفرمایید. در آخر هم باید گفته شود که این نرم افزار نمی تواند تمام فن های کامپیوترتان را کنترل کند، بلکه فقط آن فنی که توسط مادربورد کنترل می شود، در اختیار شما خواهد بود. در صورتی که تمایل دارید تمام فن ها را کنترل کنید، باز هم به روش سوم بروید.     روش دوم:‌ تغییر در تنظیمات بایوس  امروزه بسیاری از مادربوردها با استفاده از تنظیمات بایوس (BIOS) کامپیوتر قابل کنترل هستند. البته این تنظیمات به اندازه نرم افزار اسپیدفن به شما امکانات نمی دهند. اما، اگر کامپیوتر شما با نرم افزار اسپیدفن سازگار نیست، بهترین روش باقی مانده، تنظیمات بایوس است. برای شروع باید به تنظیمات بایوس کامپیوتر بروید. برای این کار پس از ریستارت کامپیوتر، در همان ابتدای بالا آمدن کامپیوتر در پیام های اولیه به دنبال دکمه ای که تنظیمات بایوس را می آورد بگردید. معمولا دکمه Delete این وظیفه را به عهده دارد. پس از وارد شدن به پنل تنظیمات، به دنبال تنظیمات فن بگردید. نام آنها بر حسب هر شرکت متفاوت است. برای مثال شرکت Asus از عبارت Q-Fan Control و شرکت Gigabyte از Smart Fan Control استفاده می کند. اگر این تنظیم خاموش است، آن را روشن (enable) کنید و در تنظیمات آن چرخی بزنید. بعضی کامپیوترها فقط به شما امکانات محافظه کارانه و عادی را می دهند، اما سایرین ممکن است مانند نرم افزار اسپیدفن امکان تنظیم دما را نیز در اختیار شما بگذارند.  در ضمن توصیه می کنم بین دو حالت معمول یکی را انتخاب بفرمایید. حالت ولتاژ، ولتاژ فن را تنظیم می کند، در عوض حالت PWM پالس های محاسبه شده ای از ولتاژ را برای فن می فرستد که مقداری سرعت فن را کاهش می دهد. در کامپیوترهایی که فن با اتصال چهارپین (Four-pin) به مادربورد وصل است، بهتر است از حالت PWM استفاده کنید، در مقابل در اتصال سه پین حالت ولتاژ بهتر است. گرچه ولتاژ دقت کمتری دارد و نمی توانید سرعت فن را به اندازه PWM کاهش دهید، اما PWM نیز جزییات و گیرهای خودش را دارد. در صورتی که با PWM به مشکل برخوردید، همیشه می توانید از ولتاژ استفاده کنید. و اگر نتوانستید فن کامپیوتر را با یکی از اتصالات بالا به مادربورد متصل کنید، باید از روش سوم که در زیر آمده استفاده بفرمایید. در روش دوم نیز شما فقط کنترل بعضی فن ها را در اختیار دارید (معمولا فن سی پی یو و فن اصلی سیستم). اگر تمایل دارید تمامی فن های کامپیوتر را در کنترل داشته باشید، توصیه می کنم روش سوم را مطالعه بفرمایید.     روش سوم: یک کنترل کننده فن اکسترنال بخرید  گرچه روش های بالا برای کنترل اتوماتیک فن بسیار مناسب هستند، اما آنها نمی توانند تمام فن های کامپیوتر را کنترل کنند و معمولا یک یا دو فن را کنترل می کنند. اگر قصد دارید تمام فن ها را کنترل بفرمایید یا روش های بالا با سیستم شما سازگار نیست، می توانید یکی از این کنترل کننده های فن اکسترنال و ارزان را خریداری بفرمایید. این کنترولر (Controller) ها یکی از جاهای قرارگیری درایوها (drive bay) را اشغال می کنند و به شما امکان تنظیم هر یک از فن های کامپیوترتان را می دهند. البته در اینجا دمای کامپیوتر مانیتور نمی شود و برای این کار باید با نرم افزارهایی نظیر RealTemp و Rainmeter حواس تان به دمای کامپیوتر باشد. در عوض شما توانایی کنترل کامل هر یک از فن ها را خواهید داشت.